Valentina Vladimirovna Tereşkova, 6 Mart 1937 yılında doğdu. Emekli Sovyet kozmonotu, uzaya çıkan ilk kadın.
SSCB’de, Rusya Sovyet Federatif Sosyalist Cumhuriyeti’ne bağlı Yaroslavl’da küçük bir köy olan Bolşoye Maslennikovo’da doğdu. Okulu bitirince bir lastik fabrikasında çalıştı, daha sonra mühendislik tahsili yaptı. Bu sırada hobi olarak paraşütçülüğe başladı. 1961’de yerel Komsomol’un (Komünist Gençlik Kolu) sekreteri oldu ve ardından Sovyetler Birliği Komünist Partisi’ne katıldı.
Uzay Yarışı’nın başlangıç yıllarında, Sovyetler uzayda mümkün olduğunca çok “ilk”e imza atmaya çalışıyordu. 1961’de Gagarin‘in uzaya çıkan ilk insan olmasının ardından, Sovyet uzay programını yöneten başmühendis Korolyov, bu kez bir kadını uzaya gönderme fikrini öne sürdü. Böylece Sovyetler yeni bir teknoloji geliştirmeye gerek kalmadan dünya çapında prestij kazanmış olacaktı. Ayrıca kadınların erkeklerle eş başarılar göstermesi, Sovyet ideolojisine son derece uygundu.
İlk uzaykadınını belirlemek için geniş çaplı bir tarama başlatıldı. Kıstaslar, adayların paraşütçü, 30 yaşın altında, 170 cm’den kısa ve 70 kg’dan hafif olmasıydı. Tereşkova, seçilen dört kişiden biri olmayı başardı ve seçilen diğer arkadaşlarıyla birlikte yoğun bir eğitim programına tabi tutuldu. Programda ağırlıksız uçuşlar, paraşüt atlamaları, izolasyon sınamaları, merkezkaç sınamaları, roket kuramı, uzay mühendisliği ve pilotluk eğitimi bulunuyordu.
Tereşkova, “proleter” geçmişi sayesinde diğer adaylardan daha şanslı görülüyordu. Programın sonunda Tereşkova’yı bizzat Nikita Kruşçev ilk uzaykadını olarak seçti.
16 Haziran 1963’de Tereşkova Vostok 6 ile uçarak uzaya çıkan ilk kadın ve ilk sivil oldu. Dünya yörüngesinde 48 tur attı ve neredeyse üç gün uzayda kaldı (o zamana kadar uzaya giden ABD’li uzayadamlarının toplam süresinden fazla).
Buna karşın, başmühendis Korolyov, Tereşkova’nın gösterdiği performanstan memnun değildi. Tereşkova, Dünya’dan gelen telsiz çağrılarına cevap vermemiş ve uzun süre suskun kalmıştı. Korku yüzünden paralize olduğu iddia edilmekteydi. Bunun üzerine uzay aracının kontrolü ilk uzaykadınına bırakılmadı ve otomatik sistemle dünyaya dönmesi sağlandı. Tereşkova, uçuştaki başarısızlığıyla ilgili iddiaları reddetmektedir.
Belki de Tereşkova’nın başarısız olduğuna ilişkin kamuoyundan gizli tutulan bu iddialar yüzünden, Sovyetler daha sonra uzun süre uzaya kadın personel göndermedi. Uzaya çıkan ikinci kadın, Tereşkova’dan 19 yıl sonra yine bir Sovyet olan Svetlana Savitskaya’dır. Tereşkova’nın grubundaki arkadaşları uzaya gitmemiştir.
Tereşkova’nın ardından ABD de uzun süre uzaya bir kadın göndermeyi denemedi. ABD, büyük ihtimalle Uzay Yarışının taktiklerinden biri olan birinci olamıyorsan ikinci de olma düsturuyla hareket etmiştir. Nitekim Ay’a iniş konusunda da ABD’nin ardından ikinci olma imkânları varken Sovyetler bunu yapmamıştır.
Tereşkova’nın uçtuğu Vostok 6, Vostok serisinin son uçuşudur.
Uçuştan sonra Tereşkova, tıpkı Gagarin gibi dünyanın çeşitli ülkelerini ziyaret etmiş, konuşmalar yapmış ve uluslararası görevlerde bulunmuştur. Bu ziyaretler Soğuk Savaş döneminde hiçbir propaganda fırsatını kaçırmayan Sovyetler tarafından destekleniyor, dünya da uzaya çıkan ilk kadını tanımak istiyordu. Tereşkova Sovyetler Birliği’nde Sovyet Kahramanlık Madalyası ile ödüllendirildi, Ayrıca Doğu Bloku ülkelerinden de çeşitli madalyalar aldı. Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi üyeliği gibi önemli siyasi mevkilere geldi. Ay’daki bir kratere Tereşkova adı verildi.
Tereşkova, siyasi baskı sonucu Sovyet uzayadamı Andrian Nikolayev ile evlendi. Nikâh töreninde Kruşçev ve diğer üst düzey Sovyet yönetimi ile uzay programı camiası hazır bulundu. Nikolayev’den 1982’de boşanan Tereşkova daha sonra bir evlilik daha yapmıştır.
Sovyetler’in yıkılmasının ardından siyasi hayatı sona erse de, prestijinden hiçbir şey kaybetmedi. Rus halkının ve dünya kamuoyunun gözünde Tereşkova, Gagarin ve Aleksey Leonov gibi uzay kahramanlarından biridir.